W hołdzie Styczniowym Powstańcom
22 stycznia wiele miejscowości uczciło rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego marszami, zniczami, wartami honorowymi i salwami. Towarzystwo Kościuszkowskie co roku przywołuje nazwiska „swoich” Powstańców, w ten sposób oddając hołd ich pamięci.
Każdego roku powiększa się nasza wiedza o Powstaniu i Powstańcach z naszych najbliższych okolic. Dla naszego miasteczka najważniejszy był dzień 8 kwietnia 1863 r. Wtedy to przez Wisłę w Winnicy dostał się do Królestwa oddział Andrzeja Łopackiego. Oddział ten stoczył potyczkę pod miasteczkiem, jak się wydaje w okolicach Szczeki. Nie wiadomo ile potyczek stoczyli Powstańcy przeprawiający się zza Wisły podczas całego powstania, ale zapewne było ich kilka.
W naszych najbliższych stronach najbardziej krwawe bitwy rozegrały się:
– 20 czerwca 1863 r. pod Gacami i Komorowem, gdzie zginęło 80 Powstańców,
– 21 października 1863 r. pod Jurkowicami, gdzie zginęło 52 Powstańców. Po tej bitwie mały oddział „Liwocza” trafił w okolice Rudy i Niedziałek, a następnie został rozbity w lasku pod Rytwianami.
17 lutego 1863 r. w Staszowie miała miejsce potyczka, w której zginęło 4 Powstańców.
Wykaz Powstańców związanym mniej lub bardziej z Ziemią Połaniecką i sąsiednimi gminami również jest coraz dłuższy.
Jan Brzdękiewicz syn Józefa i Wiktorii z Okońskich, urodzony w Połańcu 19 czerwca 1842 r. 7.09.1863 aresztowany razem z innymi Powstańcami.
Stanisław Ludwik Hipolit Białobłocki herbu Białynia – urodził się 8 maja 1832 r. jako syn Hipolita Białobłockiego (gen. Wojsk Polskich) i Eugenii z Raszewskich. Był pułkownikiem, adiutantem cara. Walczył w oddziale Rudzkiego. Otoczony pod Fajsławicami nie poddał się z oddziałem i ostatnią kulą odebrał sobie życie.
Tertulian Białynia – Białobłocki (syn Hipolita Białobłockiego i Eugenii z Raszewskich) – kapitan Wojsk Carskich, po wykryciu spisku rozstrzelany w Rydze.
Ks. Piotr Choroszyński (1814-1887) kanonik katedry sandomierskiej. Proboszcz parafii Połaniec. Prześladowany przez władze carskie za pomoc Powstańcom.
Szczepan Hyla – z Niedziałek (urodzony w 1827). Współpracował z Powstańcami.
Piotr Jan Ignacy Glezmer, Jan Władysław Glezmer
Właściciele Dóbr Turskich. Zaangażowani byli w działalność powstańczą. Po upadku powstania ukrywali się na Wymysłowie u Walenciaka. Wyemigrowali potem za granicę przez Wisłę.
Józef Grudziński – w 1863 r. żołnierz wojsk Cesarsko Rosyjskich – był wachmistrzem szwadronu Dragonów stacjonującego w Połańcu. Możliwe że wraz ze swoim szwadronem wziął udział w bitwie pod Komorowem.
Piotr Haraczek (lub Araczek) – urodzony w 19.05.1844 r. w Luszycy k/Połańca jako syn Kacpra Araczka, mularza i Karoliny Szelągiewicz. W powstaniu walczył jako szeregowy żołnierz. Przeżył powstanie, a w 1868 r. wraz z bratem Antonim byli murarzami w Połańcu.
Stanisław Jungiewicz urodzony w Połańcu 25.04.1841 r. Był synem Franciszka Jungiewicza i Marianny z Łukaszków. Brał udział w powstaniu styczniowym, zapewne jako szeregowy żołnierz. Zajmował się później handlem bydłem. Jeździł do Sosnowca, na Wołyń i Podole.
Ks. Adam Komorkiewicz (1836-1894) – wikary połaniecki ok. 1863-69, wywieziony z parafii i więziony za udział w powstaniu.
KOSTKOWSCY
Jan Józef Kostkowski rządca kilku majątków ziemskich, też Leśniczy z Ossali. Bywał u niego Langiewicz (we dworku w Nietulisku).
Leopold Józef Marcin Kostkowski (syn Jana Józefa i Marianny Pawłowskiej) – adiutant Langiewicza.
Stanisław Grzegorz Kostkowski – ur. 1843 r. (syn Jana i Pawłowskiej) Był rządcą w Bałtowie i Rudnikach par. Połaniec. W Powstaniu był w służbie przy Langiewiczu.
Walentyna Teresa Józefa Kostkowska – (córka Jana i Pawłowskiej) Polska Krzyżanka. W Powstaniu i w latach następnych opiekowała się rannymi oraz wdowami po poległych i ich osieroconymi dziećmi.
Walenty Kazimierz Józef Kostkowski – urodzony w 1824 r. w Ossali, par. Niekrasów. (syn Jana Józefa i 2żony Rozyny Krzemkowskiej). W Powstaniu był w służbie przy Langiewiczu.
Władysław Krotkiewski – syn Onufrego, zmarłego w 1865 w Niekrasowie i Balbiny z Czerniejewskich. Oficjalista prywatny z Turska Małego. Czasowo mieszkał w Staszowie. Poległ w wieku 20 lat w potyczce pod Staszowem 17 lutego 1863 r. służąc w oddziale Langiewicza.
Jan Muller (Miller) cieśla i strażak ogniowy, urodzony w 1837 r. w Warszawie, kapral w oddziale Czachowskiego walczył m.in. pod Boryją (ranny w nogę), Wąchockiem, Suchedniowem, Opatowem i Połańcem. Wzięty do niewoli, został zesłany na Sybir.
Józef Ludwik Neumark – urodził się 8.03.1835 r. jako syn WM Leopolda Neumarka Dziedzica Dóbr Tursko i WM Eugenii z pierwszego małżeństwa Białobłockiej (wdowie po Hipolicie Białobłockim). Uczestnik powstania, ranny w boju pod Panasówką 3 września 1863 r., zmarł w Zwierzyńcu 5.IX – pochowany tam w zbiorowej mogile.
Lambert Leon Neumark – urodził się 10.03.1836 r. jako syn WM Leopolda Neumarka we Wsi Rudniki zamieszkałego Dziedzica Dóbr Tursko i WM Eugenii z pierwszego małżeństwa Białobłockiej. Skończył gimnazjum w Warszawie i prawo w Petersburgu w 1862 r. Aplikował w Sądzie Okręgowym w Warszawie, a gdy wybuchło powstanie wstąpił do partii „Wawra”. Po rozbiciu jego oddziału, wyruszył na Litwę jako emisariusz Rządu Narodowego, pod nazwiskiem Alfreda Mirskiego. Zesłany na Sybir, po powrocie osiadł w Koćmierzowie pod Sandomierzem. Zmarł w 1900 r., pochowany w Sandomierzu.
Bazyli Pagodin – gen. carski czwartej rangi w stanie spoczynku. Dekretem cara Mikołaja I 4/16 października 1835 roku gen. czynnej armii przeniesiony w stan spoczynku otrzymał dobra Osiek położone w powiecie sandomierskim, oraz klucz połaniecki z wsiami Zdzieciami i Brzozową. Przed 1863 r. wybudował pałac „Dzięki” w Wiązownicy. Jego córka Aleksandra Pagodin wyszła za mąż za jednego z najlepszych szachistów swoich czasów Aleksandra Pietrowa. Rodzina Pietrowów spolszczyła się całkowicie. Już w trakcie powstania styczniowego, rodzina, wbrew swojej narodowości i pochodzeniu, pomagała Polakom i sponsorowała działania wojenne.
Eugenia Raszewska (1-vo Białobłocka, 2-vo Neumark) – straciła w powstaniu trzech synów, a czwartego zesłanego na Sybir nigdy po powstaniu nie zobaczyła. Po wybuchu powstania wyjechała do Petersburga, aby dowiedzieć się co zamierzają jej starsi synowie, ale Stanisław walczył już w Lubelskiem, a Tertulian tworzył spisek wśród oficerów w Rydze. Udała się wtedy do Rygi, gdzie dowiedziała się, że został stracony. Oddano jej mundur syna i gobelin z jego herbem Białynia. Zamieszkała w Chełmie u córki, gdzie zmarła. Ostatnim jej życzeniem było, aby pochowano ją w polu krwią synów zroszonym. Wolę jej spełniono, pogrzebana została przy bratniej mogile w Fajsławicach. Groby rodziny Neumarków znajdowały się w Połańca na cmentarzu przy kościele św. Marcina, a następnie w Niekrasowie.
Marcin Raczyński urodzony w r. 1836 w Łowiczu, fortepianista. Walczył jako szeregowy żołnierz w oddziale Żychlińskiego, Daniszewskiego i Jasińskiego. Walczył pod Nową Wsią, Szczyglicami i Połańcem. Był ranny w nogę.
Marceli Rogowski – urodził się w 1829 r. w Szczece koło Połańca jako syn Wincentego Rogowskiego Nauczyciela Szkoły w Szczece i Józefy Kłodawskiej. Był nauczycielem Szkoły w Połańcu. Ostatnią wypłatę pobrał za 25 dni stycznia 1863 r. i wstąpił do oddziału powstańczego. Nie udało mi się znaleźć więcej zapisków dotyczących Marcelego Rogowskiego. Być może spoczywa w którejś ze zbiorowych mogił….
Kazimierz Straszewski syn Ludwika (wnuk Floryana Straszewskiego z Ruszczy) uczeń uniwersytetu Jagiellońskiego, służył jako oficer kosynierów w oddziale Kurowskiego, poległ w bitwie pod Miechowem dnia 17 Lutego 1863 r. w wieku 22 lat. Już ciężko ranny na ulicy w Miechowie, konającym głosem jeszcze zaklinał towarzyszów do walki z moskwą.
Edmund Grzegorz Szczeciński – pracował w cukrowni w Rytwianach. W lutym 1863 poszedł służyć pod Langiewiczem, kiedy ten przebywał w Staszowie. Służył następnie pod dowództwem Czachowskiego. Poniósł śmierć w bitwie pod Bodzechowskim Lasem 16.12.1863 roku. Jego ojciec Leon Szczeciński był nauczycielem w Samborcu, a potem w Połańcu.
Franciszek Szopa – urodził się w 1842 r. w Beszowej jako syn Feliksa Szopy i Tekli z Sierpowskich z Wolicy. W dniu ślubu był terminatorem bednarskim w Połańcu Walczył w powstaniu styczniowym, które przeżył.
Wiktor Wierzba Wendroff –urodzony w Tursku Wielkim, praktyk gospodarski. Służył i zginął jako szeregowy żołnierz. Walczył po Kobylanką, Tyszowicami i Tuczępami.
